Στο Αιγαίο υπήρχαν τον 18ο και 19ο αιώνα στόλοι από καϊκια. Στην ιδιαίτερη πατρίδα μου, το Πλωμάρι, είχαμε στις αρχές του αιώνα πάνω από 200 καϊκια, καραβόσκαρα, περάματα, τρεχαντήρια, σακολέβες, αλαμάνες, τσερνίκια κ.α, που αρμένιζαν στα πέλαγα στη Ρουμανία, Τη Ρουσία ως, βαθιά στην Ανατολική μαύρη θάλασσα, στα μέρη του ελληνικού Πόντου,της Αμψούντα,την Τραπεζούντα και αλλού στην Μεσόγειο.
Τα καϊκια αυτά κατασκεύαζαν άξιοι μάστοροι στα ξακουστά σε όλο το Αιγαίο ναυπηγεία του Πλωμαριού, τον Ταρσανάτου,όπου έφταναν Καπτανοί και από άλλα νησιά ακόμα και από τη Σάμο, για να σκαρώνουν τα καϊκια τους.Ταρσανάς λέγεται σήμερα η πιο μεγάλη σε έκταση και σε πληθυσμό συνοικία του Πλωμαρίου, που πήρε αυτή την ονομασία από τον Ταρσανά του, δηλαδή τα ναυπηγεία του που ως το 1940 ήταν ακόμα σε ακμή. Από τα καϊκια, το σκαρί και η αρματωσιά τους.Είναι γνωστό ακόμα ότι οι Οινουσιώτες καπετάνιοι σκάρωσαν τα πρώτα πλοία τους στα ναυπηγεία του Πλωμαριού, όπως και άλλοι καπεταναίοι από την Χίο και από την Εύβοια.Το Πλωμάρι διέθετε την κατάλληλη ξυλεία (πεύκα και κυπαρίσσια)και ένα μοναδικό στο Αιγαίο τρόπο ναύπηγησης με σάλα και μισομόδελο φτιαγμένο με νομείς αντί για ισάλους.
Μέχρι το 1874 – 1890 το Πλωμάρι αριθμούσε 120 ιστιοφόρα (Τάξις) και αργότερα, στις αρχές του 20ου αιώνα, περισσότερα από 200 (Γ.Γιανουλλέλης).
Αναμνήσεις του Εμμανουήλ Πέτρου Πιτσιλαδή (πλοιοκτήτη-πλοιάρχου,συνταξιούχου του ΝΑΤ περί των πλοίων και ναυτικής τέχνης του Πλωμαρίου.
Ναυπηγεία: Χρονική περίοδος μέχρι το 1940
α. Γεωργείου (1870) και Εμμανουήλ Γιαμουγιάννη και μετά το 1940 ο Εμ. Γιαμουγιάννης.
β. Δημητρίου 1888 – Ιωάννη Γιαμουγιάννη και μετά το 1940 ο Ιωάννης Γιαμουγιάννης (Ψαρή). Σήμερα το ναυπηγείο είναι του Δούκα Γιαμουγιάννη, το μοναδικό πια εν ενεργεία.
γ. Ιωάννη Παναγιώτη Λιόλιου και μετά τον πόλεμο του Ανδρέα Λιόλιου (μέχρι το 2000)
Τρεχαντήρια – Περάματα – Καραβόσκαρα
Α) Τρεχαντήρι. Μικρό καϊκι οξύπλωρο και οξύπρυμνο με χαρακτηριστική την κυκλική καμπύλη του ποδοστάματος στην πλώρη (πλοίο <<Πέργαμος>>). Με τετράγωνο πανί, αν είχε αρματωσιά σακολέβας.
Β) Πέραμα. Είδος καϊκιου οξύπλωρο και οξύπρυμνου, για μεταφορές επιβατών και εμπορευμάτων, πορθμείο. Με δύο κατάρτια (ιστούς) που το καθένα είχε ένα πανί τραπεζοειδές – αρματωσιά μπρατσέρας και πανί ψάθα, σταυρωτό (πλοία <<Θεολόγος>> και <<Λέσβος>>).
Γ) Καραβόσκαρο. Είδος καϊκιού με κύριο χαρακτηριστικό την προεξέχουσα πρύμνη του. Με αρματωσιά γάμπια (τετράγωνο πανί) που όταν το πανί ήταν δικάταρτοη γάμπια η γάμπια ήταν μόνο στο πρυμνιό κατάρτι. Τα σκαριά ατά τα έλεγαν <<γαμπιαλίδικα>> ή λατίνια ανάλογα με την ιστιοφορία τους (πλοίο <<Αντώνιος>> του Τραγάκη κ.α.).
Δ) Σακολέβα. Εκτός απο αρματωσιά, στο Πλωμάρι εωοούσαν και ένα σκαρί με τάκο (ή καθρέφτη ή αϊνά) στην πρύμνη σε σχήμα καρδιάς.
Ε) Τσερνίκι. Είδος γρήγορου ιστιοφόρου με μυτερή πρύμνη και πλώρη.
ΣΤ)Σκούνα. Είδος δικάταρτου καϊκιού.
Ζ) Μπομπάρδα. Ιστιοφόρο με δύο άλμπουρα, αρχικά πολεμικό, αργότερα εμπορικό.
Η) Μπρατσέρα. Ιστιοφόρο με δύο κατάρτια, που το καθένα έχει ένα πανί τραπεζοειδές.
